Graves’ orbitopathie
Graves’ orbitopathie (GO) of oogziekte van Graves is een afweerreactie tegen de eigen weefsels in de oogkas bij patiënten met de schildklierziekte van Graves. Verschillende weefsels kunnen ontstoken raken, zoals het vet, de spieren en de traanklier in de oogkas. Verschillende afwijkingen kunnen ontstaan bij GO. Wanneer er ontsteking optreedt in de oogkas, ontstaat er vaak zwelling van het vet en de oogspieren. Hierdoor neemt het volume in de oogkas toe, waardoor de ogen kunnen gaan uitpuilen. Wanneer de oogspieren ontstoken zijn, kunnen zij niet goed meer bewegen. Hierdoor kan er dubbelzien ontstaan. De spieren van de oogleden kunnen ook ontstoken zijn, waardoor de bovenoogleden omhoog worden getrokken en de onderoogleden te laag staan. De ogen lijken hierdoor uit te puilen. Wanneer de ogen niet goed meer gesloten kunnen worden, kan het hoornvlies uitdrogen. Dan kunnen er ontstekingen aan het hoornvlies ontstaan. Een ernstige vorm van GO kan leiden tot een beknelde oogzenuw door de ontstoken oogspieren in de oogkas. Het gezichtsvermogen gaat dan achteruit en kan zonder behandeling slecht blijven.
Behandeling van GO
De eerste stap in de behandeling van GO is een goede instelling van de schildklierfunctie met medicatie. Het behandelen van de schildklierfunctie is niet voldoende voor het behandelen van de oogafwijkingen. Stoppen met roken is belangrijk voor het verminderen van de ontstekingsverschijnselen.
Wanneer er een flinke ontsteking is van de weefsels van de oogkas, wordt er prednison via het infuus gegeven. Prednison remt de afweerreactie van het lichaam tegen de weefsels in de oogkas, waardoor de ontsteking verminderd. Onderzoek heeft aangetoond dat hoge doseringen prednison per infuus beter werken dan lagere doseringen prednison per tablet. Deze behandeling werkt goed voor GO, maar moet meerdere keren gegeven worden door het infuus. Hierdoor zijn meer bezoeken aan het ziekenhuis nodig en de hoge dosering prednison kan ongewenste bijwerkingen hebben.
Nanocort
Het Oogziekenhuis Rotterdam en het Erasmus Medisch Centrum zijn samen een onderzoek gestart naar een andere behandeling van GO met Nanocort©. Het doel van dit onderzoek is om na te gaan of de behandeling met Nanocort© veilig en werkzaam is. Het middel is getest bij gezonde mensen, patiënten met reuma en darmontstekingen. Nanocort© wordt alleen nog gebruikt in wetenschappelijk onderzoek en kan nog niet voorgeschreven worden door de arts.
Ook Nanocort© bevat prednison, maar met een speciaal omhulsel. Dit omhulsel zorgt ervoor dat het medicijn minder snel door het lichaam wordt afgebroken en langer werkzaam blijft. Nanocort© wordt ook via het infuus gegeven.
Voor de huidige behandeling van GO, zijn meerdere ziekenhuisbezoeken nodig. De prednison wordt elke week per infuus gegeven, een aantal weken na elkaar. Voor het onderzoek met Nanocort© zijn er minder behandelingen nodig. Hierdoor zijn er minder ziekenhuisbezoeken nodig.
Het speciale omhulsel van de Nanocort© zorgt ervoor dat het medicijn zich specifiek ophoopt op de plek van de ontsteking. Hierdoor kan er met een lagere dosering Nanocort©, hetzelfde effect worden bereikt als bij de prednison.
Door het omhulsel, komt er veel minder medicijn vrij in andere plaatsen van het lichaam. Hierdoor treden er minder ongewenste bijwerkingen op dan bij de huidige behandeling met prednison.
Deelnemers aan het onderzoek krijgen twee behandelingen met Nanocort©. Vervolgens worden de deelnemers gedurende 12 maanden regelmatig onderzocht door de oogarts en de internist. De oogarts houdt het effect van de Nanocort© op de GO in de gaten. De internist let op de schildklierfunctie en uw algehele gezondheid. Er worden meerdere foto’s gemaakt van de oogkassen en bloedonderzoek verricht. De werking van de oogspieren wordt regelmatig onderzocht door de orthoptist. Door al deze onderzoeken en controles, kan er een goed beeld gevormd worden over de werking van Nanocort© bij GO.
Het onderzoek naar de behandeling met Nanocort© is nog niet afgerond. Er worden geen nieuwe deelnemers meer geaccepteerd.
Overige nieuwe ontwikkelingen voor de medische behandeling van aktieve oogziekte van Graves
Teprotumumab is een IGF-1-receptor blocker. Blokkade van deze insulin-like growth factor-I receptor lijkt belangrijk om het onstekingsproces bij de oogziekte te remmen.
Een multicenter trial onder leiding van de onderzoeker Terry Smith uit de VS heeft veelbelovende resultaten laten zien. Momenteel loopt er een controle trial in andere centra om deze gunstige respons te bevestigen. Teprotumumab kan daarom een belangrijk medicijn worden voor patienten met aktieve oogziekte van Graves.
Tocilizumab,een middel dat interleukine 6 (IL-6) blokkeert, zou mogelijk gunstig kunnen zijn om ontstekingsverschijnselen te remmen, bijvoorbeeld bij patienten die niet gunstig reageren op steroiden. Er is echter slechts 1 trial op een zeer beperkt aantal patienten verricht, zodat nog geen uitspraken kunnen worden gedaan over de werkzaamheid van dit middel.
Rotterdam, 3 februari 2019
Sanne Detiger, Robin Peeters, Virgil Dalm, Dion Paridaens (Schildkliercentrum Rotterdam)